वेब साईटच्या वाचकांशी संवाद - जून २०१५

प्रिय वाचकांनो,

जून महिना सुरू झाला म्हणजे पावसाचे वेध लागतात. पावसाळ्यात वातावरण असे असतं की एकीकडे उन्हाळ्यापासून सुटका झाल्यानं मन प्रफुल्लित झालेलं असतं तर दुसरीकडे दमट हवा, चिखल आणि रोगराई यामध्ये वाढ झालेली असते. हा हो ऋतु बदलाचा कालखंड असतो तो शरीरासाठी थोडा त्रासदायकच असतो. हवामानातील बदलाला जुळवून घेण्यासाठी शरीराची कसरत सुरू असते. शरीरात साठलेला आम रोग-व्याधींवाटे बाहेर टाकला जातो. याच कारणास्तव आयुर्वेदात ऋतुमानानुसार आहारातही बदल करण्याचा सल्ला दिलेला आहे. मनानी कितीही हट्ट केला तरी गरमागरम भजी किंवा बटाटावडा असे पदार्थ हे थोड्या प्रमाणात खाणेच श्रेयस्कर आहे. हठयोगमध्ये नेती, धौती सारख्या ज्या शुद्धीक्रिया आहेत त्यांचा अशावेळी खूप उपयोग होऊ शकतो. पावसाळ्यात सूर्यनमस्कार आणि योगासने नेहमीपेक्षा थोडी वाढवण्यास हरकत नाही.

अजून सहा दिवसांनी म्हणजे रविवार दिनांक २१ जून २०१५ रोजी आंतरराष्ट्रीय योग दिन साजरा होत आहे. त्यानिमित्ताने होणारी उलट-सुलट, चांगली-वाईट चर्चाही तुम्ही सगळेजण वर्तमानपत्रातून वाचतच असाल. एक योग साधक म्हणून आपण इतकेच करायचे हे की आयुष्यातील प्रत्येक दिवस "योग दिन" म्हणून जगायचा आहे हा संकल्प या आंतरराष्ट्रीय योग दिनानिमित्त दृढ करायचा आहे. लोकं रक्षाबंधन किंवा भाऊबीज यांसारखे सण एकच दिवस साजरे करतात. परंतु याचा अर्थ अन्य दिवशी भावा-बहीणींमधील प्रेम आटले असा होत नाही. तो दिवस केवळ मूळ उद्दिष्ट अधिक दृढ व्हावे म्हणून साजरा केला जातो. त्याचप्रमाणे आंतरराष्ट्रीय योग दिन सत्कारणी लागो ही सदिच्छा.

आता वाचकांच्या निवडक प्रश्नांकडे वळूया...

प्रश्न

उत्तर

आमची वेब साईट वाचल्याबद्दल आणि ती आवडल्याचे सांगितल्याबद्दल धन्यवाद.

योगशास्त्राचा कोणताही प्रकार असो (मंत्रयोग, हठयोग, लययोग, राजयोग) त्यांतील साधनेची परिणीती ही कुंडलिनी जागृतीत होतेच. मग तुम्हाला कुंडलिनी शक्तिविषयी काही माहिती असो किंवा नसो. अर्थात कुंडलिनी शक्तिविषयी माहिती असणे केंव्हाही चांगलेच. कारण जेंव्हा निरंतर साधनेद्वारे कुंडलिनी शक्ति जागृत होते तेंव्हा येणार्‍या अनुभवांविषयी साधकाला पूर्वकल्पना असते. कुंडलिनी शक्तिविषयी काहीच माहिती नसेल तर आपल्याला येणार्‍या अनुभवांविषयी साधकाचा गोंधळ उडू शकतो.

प्राचीन सिद्ध योग्यांच्या परंपरेत साधकाला तयार केले जात असे. हठयोगातील आसने, मुद्रा, बंध हे सगळे या तयारीचाच भाग आहेत. तुम्ही ध्यानयोग शिकला आहात आणि साधनारत आहात हे चांगलेच आहेत. परंतु मी असे सुचवीन की त्या जोडीला शरीरशुद्धी साठी हठयोगातील काही सोप्या क्रिया तुम्ही कराव्यात. कुंभकरहित अनुलोम-विलोम, उज्जाई हे प्राणायाम आणि मोजकी आसने शक्य असल्यास जरूर करावीत. मनोमय कोष आणि विज्ञानमय कोष हे ध्यानयोगाचा प्रमुख विषय असले तरी या दोन्ही कोषांचा पोत अन्नमय कोष आणि प्राणमय कोष यांच्या सुद्धतेवर अवलंबून आहे. हठयोगाने अन्नमय कोष आणि प्राणमय कोष शुद्ध झाल्यावर ध्यानमार्गावर पटकन प्रगति करता येते. असो.

जर कुंडलिनी योगमार्गाविषयी अधिक माहिती मिळवण्याची तुमची इच्छा असेल तर आमच्यातर्फे प्रकाशित झालेली देवाच्या डाव्या हाती आणि नाथ संकेतींचा दंशू ही दोन पुस्तके करूर वाचा. त्यात कुंडलिनी, चक्रे, प्राण, नाड्या, शैव दर्शन, नाथ संप्रदायोक्त विचारधारा इत्यादि अनेक गोष्टी समजावून सांगितलेल्या आहेत. या वेब साईटवरही याविषयी बरीच माहिती दिलेली आहे.

जगद्नियंता श्रीकंठ तुम्हाला योग्य मार्ग दाखवो ही सदिच्छा.

Question

I have experiences of Kundalini awakening. Some time my mind stops thinking. I experience kriyas some time. But I have not seen any drishtant, vision in my meditation. I go for satsang where I listen other Yogis tell about drishtant, experience they have in meditation. Lots of time they see light, sun etc. in their meditation. But I don't have such type of experience. I am meditating for the last seven years. Is it because I am missing something? What is wrong with me? Can you please tell me reason behind this?

Answer

Nothing wrong with you. But your attitude towards spiritual progress needs to be corrected. You haven't specified your sadhana or lineage but it is good that your Kundalini is awakened and you are experiencing kriyas. This itself is an indicator that the Shakti is working. She is doing Her job.

Each and every sadhaka is different and so are their experiences. Post awakening what course of action Shakti should take is totally dependent on your past samskaras, current purity of mind-body equipment and Her will. You simply don't have any idea about this aspect of your personality. So, stop comparing your symptoms of awakening with others. Seeing light, lotuses, flowers or sun / moon are some of the common signs. But that doesn't mean they are the only signs of awakening. Many a times the signs are so subtle in nature that you fail to identify them in your day to day life. What is more important for you is to check whether you feel at peace with yourself, whether your sadhana makes you happy and how you feel about your life in general.

Additionally, reflect upon your lifestyle to check whether unknowingly or knowingly you are violating any yama-niyama of yoga. As per your description your Shakti is already active and you are experiencing kriyas. Make sure not to put any obstacles in the path of Shakti in the form of improper diet or wrong lifestyle. Use experiences of other yogis only as a guideline or motivation.

May Lord Shreekantha show you the right direction.

प्रश्न

नमस्कार सर,
मी अमेरिकेत सॉफ्टवेअर इंजिनीअर म्हणून काम करत आहे. गेल्या अनेक वर्षांपासून मी आपले लेख वाचत आहे. अमेरिकेतीलच एका स्थानिक योगा स्टुडिओ मधून मी हठयोग आसने शिकलो आहे. मला आता कुंडलिनी योग करायचा आहे. त्यासाठी कोणती आसने करावीत? कृपया या विषयी माहिती द्यावी.

उत्तर

सर्वप्रथम मी असे सांगीन की तुम्हाला कुंडलिनी योग का करायचा आहे ते मनाशी नीट पडताळून पहा. मगच या मार्गावर पाऊल टाका. त्याचं कारण असं की पाश्चात्य देशांत हठयोग हा प्रामुख्याने शारीरिक व्यायाम म्हणूनच शिकवला जातो. कुंडलिनी योगाचे उद्दीष्ट त्यापेक्षा फार मोठे आणि वेगळे आहे. तुमचे या मार्गावर येण्याचे उद्दीष्ट आणि कुंडलिनी योगाचे उद्दीष्ट यात तफावत नाही ना याची खातरजमा करावी.

एकदा का तुम्ही या मार्गावर येण्याचे ठरवले की साधना ओघाने आलीच. कुंडलिनी योगमार्गावर अक्षरशः खंडीभर साधना आहेत. मंत्रयोग, हठयोग, लययोग आणि राजयोग अशा चार मार्गामध्ये त्यांची विभागणी केली जाते. तुम्ही हठयोगाची आसने शिकला आहात त्यामुळे मी असे सांगीन की तुम्ही जप, अजपा, सूर्यनमस्कार आणि मोजकी योगासने करावीत. योगासने निवडताना पाठीच्या कण्याला पुढे, मागे आणि दोन्ही बाजूंना बाक देणारी आसने निवडावीत. काही महिन्यांपूर्वी मी नवीन साधकांसाठी एक योगासनांचे रुटीन दिले होते. ते ही तुम्ही येथे वाचू शकता. या वेब साईटवर अजपा साधनेची माहिती दिलेली आहे. ती नीट वाचावी आणि त्याप्रमाणे साधनारत व्हावे.

जगद्नियंता श्रीकंठ तुम्हाला योग्य मार्ग दाखवो ही सदिच्छा.