Untitled 1
योग साधनेची सहा अंगे
आसन, कुंभक, मुद्रा, ध्यान, जप आणि ब्रह्मस्मरण ही सहा अंगे ईश्वराचा जणू देहच
आहेत. जो योगी यांचा निरंतर अभ्यास करतो त्याला भैतिक सुखांची भुरळ पडत नाही.
~ हठ योग मंजिरी
अर्थ : योग साधना ही एका विशिष्ठ क्रमाने आणि शिस्तीने आचरणे
आवश्यक असते. त्याचं कारण असं की योग शास्त्राची विविध अंगे एकमेकांशी निगडीत
आणि पूरक आहेत. हठयोगाबद्दल सांगायचं झालं तर प्रथम अंग म्हणजे योगासने.
योगासनांनी शरीराला स्थैर्य प्राप्त होतं जे प्राणायाम-ध्यानादी क्रीयांकरता
अत्यावश्यक असतं. त्यानंतर महत्वाचं अंग म्हणजे कुंभक. येथे कुंभक म्हणजे
प्राणायाम असा अर्थ आहे. कुंभकामुळे वायुला स्थिरता येते परिणामी मन स्थिर
होते. अर्थात कुंभक योग्य मार्गदर्शनाखाली करावा अन्यथा नुकसान करू शकतो.
प्राणायाम साधू लागला की मग मुद्राभ्यास करावा. येथे मुद्राभ्यास म्हणजे
दशमुद्रा असा अर्थ आहे. दशमुद्रांत मूलबंध, उद्डीयान बंध, जालंधर बंध,
महामुद्रा, महावेध, विपरीतकरणी, खेचरी, शक्तीचालीनी वगैरे मुद्रांचा
समावेश होतो. या मुद्रा प्राणधारणेसह अचूकपणे करणे फार आवश्यक आहे. प्राणायाम
सहित मुद्राभ्यास केल्याने कुंडलिनी फार लवकर जागृत होते. काळजीपूर्वकच
कराव्यात. मग ध्यान हे अंग सांगितले आहे. तदनंतर जप किंवा मंत्र साधना हे अंग
सांगितले आहे. येथे मंत्र साधना म्हणजे नामस्मरण नव्हे. हठयोगात बीज मंत्रांचा
विशिष्ठ प्रकारे उपयोग केला जातो. सगळ्यात शेवटचे अंग आहे ब्रह्मस्मरण. एवढी
सगळी साधना कशासाठी करायची तर ब्रह्म प्राप्ती साठी. त्यामुळे सदैव ब्रह्म
स्मरण करणे किंवा अहं ब्रह्मास्मी अथवा सोहं असा भाव ठसवणे हे महत्वाचे अंग
आहे. ही अंगे एवढी महत्वाची मानली गेली आहेत की ती जणू ईश्वराची (शिवाची) अंगे
आहेत अशी सांप्रदायिक मान्यता आहे. ही सहा अंगे जो नित्य नियमाने अभ्यासतो
त्याला भौतिक, सांसारिक सुखांची भुरळ कधीच पडत नाही. का? कारण त्याला त्यांच्या
पेक्षा उच्च कोटीचा आनंद साधनेतून प्राप्त होत असतो.
हा लेख कॉपीराईट कायद्यांतर्गत सुरक्षित आहे. कृपया कोणत्याही प्रकारे पुनर्मुद्रित करू नये.
प्रिय वाचकांनो,
गेली अनेक वर्षे आम्ही आमच्या वेब साईटच्या माध्यमातून योग-अध्यात्म विषयक लेखन प्रसिद्ध करत आहोत.
आम्ही कोणालाही आमचे लेखन अन्यत्र पुनर्मुद्रित करण्याची किंवा वापरण्याची परवानगी दिलेली नाही.
तरीही काही लोकांनी आमचे लेखन अन्यत्र (उदा. फेसबुक पेज, व्हॉटस अॅप, ब्लॉग वगैरे) प्रकाशित केल्याचे आमच्या निदर्शनास आले आहे.
मूळ लेखकाचे नाव आणि या वेब साईटचा दुवा देण्याचे सौजन्यही त्यांनी दाखविलेले नाही.
काहींनी तर आमचे लेखन आपल्या स्वतःच्या नावे प्रसिद्ध केले आहे.
या लोकांनी केलेले हे साहित्य चौर्य अर्थातच निंदनीय आणि खेदजनक आहे.
योग्य वेळ येताच भारतीय कायदा आपले कार्य करेलच परंतु आम्ही आमच्या सुजाण वाचकांना हे सूचित करू इच्छितो
की त्यांनी अशा साहित्य चोरांपासून सावध रहावे.
अशा लोकांशी आमचा कोणत्याही प्रकारचा संबंध नाही. ही वेब साईट हे आमचे लेखन प्रसिद्ध होण्याचे एकमेव अधिकृत स्थान आहे.
आम्ही अन्य कोणालाही आमचे लेखन प्रसिद्ध करण्याची किंवा वापरण्याची परवानगी दिलेली नाही.
धन्यवाद.
~ वेब टीम
